Jak uwolnić w uczniach kreatywne myślenie podczas lekcji języka polskiego?

Kilka sprawdzonych pomysłów pasjonatki.

Co definiuje kreatywność? Czy jest ona cechą człowieka, jego umiejętnością? A może mieści się w sferze działania lub efektu tych działań? Tych i wiele innych pytań padało odnoście kreatywności przez wiele ostatnich dekad. Krzysztof Szmidt twierdzi, że kreatywność to pojęcie, które przypisane jest cechom i postawom człowieka. [1] Ba, nawet widać to w naszym codziennym języku – mówimy: kreatywny uczeń, kreatywny nauczyciel, kreatywny dyrektor. Kreatywność oznacza postawę człowieka, jego umiejętność uważnego postrzegania rzeczywistości oraz tworzenia wartościowych pomysłów.

[1] Szmidt K.J., ABC kreatywności, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010, ISBN 978-83-808-5734-6

Dziś przygotowanie merytoryczne do zawodu nauczyciela nie wystarczy. Zadaniem nauczycieli nie jest uczenie przedmiotu, ale uczenie swoich podopiecznych. Uczniów trzeba też angażować, inspirować, budzić w nich emocje, prowokować do stawiania pytań, pobudzać do działania, myślenia i refleksji.

Ważne jest, aby podczas spotkań z uczniami zadbać o ich samopoczucie oraz integrację. To niesamowicie ważne elementy, które pomagają rozwijać również kreatywność uczniów. Młodzi ludzie potrzebują poczucia, że nie są sami, że mogą się wspierać. Współczesne narzędzia do nauki również pomagają nam w podtrzymywaniu relacji, w budowaniu integralności klasy. Podczas pracy zespołowej nasi podopieczni mogą swobodnie rozmawiać, inspirować się, przypominać ważne informacje z lekcji, tworzyć nowe pomysły – po prostu uczą się od siebie. Nauczyciel powinien stać z boku, powinien raczej przybrać rolę akuszera w działaniach uczniów. W ten sposób nie przeszkadzamy im w rozwoju, nie blokujemy, nie schematyzujemy, tylko dajemy przestrzeń na ich innowacyjne treści.

Jak kreatywnie powtórzyć romantyzm?

            Powtarzanie materiału daje mnóstwo możliwości na rozwój kreatywności naszych uczniów. Wystarczy dać im wędkę i nie przeszkadzać. Polonisto, rzuć hasło i zostaw uczniów z zadaniem! Nie pytaj, czy w czymś pomóc; nie próbuj zmieniać ich koncepcji; nie wtrącaj się w ich działania! Dając uczniom przestrzeń do swobodnych działań, należy wyzbyć się całkowicie swoich roszczeń. To trudne, ale warto spróbować. Wówczas będziemy na dobrej drodze, aby stać się towarzyszem ucznia w edukacji a nie urzędnikiem, dla którego liczą się tylko dokumenty.

Bohaterowie romantyczni we współczesnych czasach?

            Jako pasjonatka nauczania tworzę wiele inspirujących lekcji, które publikuję na swoim blogu: http://bycnauczycielem.blogspot.com/, ale też modyfikuję pomysły swoich koleżanek z grupy FB Poloniści z pasją, w której wymieniamy się koncepcjami na lekcje polskiego. I tak też stało się w przypadku tej lekcji. Pani Justyna Jędrzejak opublikowała prace swoich uczniów, którzy w padlecie tworzyli notatki o zachowaniach bohaterów literackich w czasie pandemii.

Zmodyfikowałam trochę ten pomysł.

1. Przygotowałam uczniom link do prezentacji w narzędziach Google, które dają mnóstwo możliwości pracy z tym zadaniem. Uczniowie mogą tutaj korzystać z dodawania obrazów, grafik, filmów, rożnego rodzaju czcionek, motywów i innych ustawień. Zatytułowałam ją Bohaterowie romantyczni we współczesnych czasach.
2. Następnie podzieliłam klasę na grupy. Każda grupa losowała numerki, pod którymi kryły się postaci z literatury romantycznej. Musimy tak podzielić klasę, aby każda grupa dostała taką samą liczbę bohaterów. Przeważnie jest to około trzech postaci na grupę, w zależności od tego- ile zespołów chcemy utworzyć. Dlaczego tak? Nie chciałam, aby figury powtarzały się, ponieważ chodziło o syntezę wiadomości.

Przykład:

• Każda grupa po wylosowaniu  bohaterów otrzymuje to samo polecenie:

Gdyby autorzy i bohaterowie naszych lektur z doby romantyzmu żyli w obecnych czasach … Kim byliby? Co zrobiliby? Jak zachowywaliby się? Pamiętajcie o ich cechach osobowości, charakteru, typowych zachowaniach- weźcie je pod uwagę, tworząc współczesny profil bohatera/bohaterki.

Czas pracy: ok. 30 minut

• Po 30 minutach kończymy pracę. Uczniowie prezentują swoje działania i omawiają żywot postaci. W ten sposób uczymy ich współpracy, odpowiedzialności, dzielenia się obowiązkami, kreatywności, twórczego myślenia, korzystania z narzędzi TIK. Postaci dzięki takim działaniom stają się bliższe uczniom.

Clickbait i romantyzm w grze!

            Chciałabym polecić jeszcze jeden pomysł- tym razem w całości mój. Również dotyczy powtórzenia wiadomości z romantyzmu. Oba rozwijają kreatywne myślenie, pomagają spojrzeć na bohaterów z innej perspektywy, uczą krytycznego myślenia.

1. Zapoznajemy uczniów z pojęciem: clickbait. Możemy poprosić, aby w sieci znaleźli kilka tytułów, nagłówków, które są clickbaitowe. Rozmawiamy o specyfice, języku tych tytułów.
2. Dobrze przygotować wcześniej szablon pustej prezentacji w narzędziach Google – może to być prezentacja lub tablica JAMBORD. Co to daje? Wszyscy uczniowie pracują w jednym miejscu, widzą efekty swojej pracy, mogą wzajemnie się inspirować, uczyć się od siebie, wspierać się. Poza tym, nauczyciel ma przed sobą wirtualny zeszyt pracy swoich podopiecznych, może dzięki temu przyglądać się procesowi powstawania efektów działań poszczególnych grup. 
3. Następnie dzielimy klasę na grupy.
4. Każda grupa losuje po trzy postaci z literatury romantycznej. Możemy pójść tym samym sposobem losowania, co wyżej. Pod wybraną cyfrą, ukrywamy odpowiedniego bohatera czy bohaterkę.
5. Czas pracy uczniów: około 25-30 minut.
6. Po wykonaniu clickbaitowych nagłówków, tytułów, zapowiedzi – uczniowie prezentują swoją pracę na forum. Omawiamy inspiracje uczniowskie.
7. Tutaj dodatkowo można wykorzystać przygotowane clickbaity do omówienia zasad interpunkcji. Wspólnie zapoznajemy się z pojęciem błędu interpunkcyjnego, z zasadami interpunkcji. Po czym uczniowie samodzielnie wykorzystują zdobytą wiedzę, aby w swoich artykułach odnaleźć błędy interpunkcyjne i je poprawić. (Jeśli zauważą błędy ortograficzne też mogą poprawić swoją pracę). W razie wątpliwości mogą zapytać nauczyciela o zdanie.

Kreatywność – od czego zacząć?

            Wychodzenie poza schematy czy łamanie utartych szlaków nie jest łatwe. Najpierw to my, nauczyciele, musimy wyjść ze swojej strefy komfortu czy przyzwyczajeń, zanim zaczniemy wspierać tę postawę u dzieci czy młodzieży.

Od czego zacząć?[1]

• Pomyśl, co robisz inaczej niż inni.
• Obserwuj rzeczywistość, wsłuchaj się w otoczenie, zobacz, co cię inspiruje.
• Podejmuj ryzyko, przestań się bać błędów, bo one doprowadzą cię do celu.
• Inspiruj się innymi. Tak też czynił Szekspir, aby móc stworzyć swoje ponadczasowe dzieła.
• Zadawaj pytania, kwestionuj.
• Bądź ciekawy/a świata.
• Uwolnij swoją wyobraźnię: czytaj, słuchaj, oglądaj…

[1] DiYanni R., Pomyśl, zanim pomyślisz. Myślenie krytyczne i kreatywne, PWN 2017, ISBN 978-83-01-18772-9

Anna Konarzewska